Η ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΩΣ ΑΞΙΑ (ΜΕΡΟΣ Α΄)
Γράφει ο Αντγος ε.α. Δημήτριος Κ. Μπάκας
Οι Έλληνες, πρωτοπόροι στην Παιδεία, η οποία είχε ως αντικείμενο αυτό τούτο το ανθρώπινο είναι προσωποποιούσαν τη νοημοσύνη με Θεά. Της είχαν δώσει το όνομα Μήτις και την θεωρούσαν ως την πρώτη σύζυγο του Δία και την Μητέρα της Θεάς της Σοφίας Αθηνάς! Συνιστούσε το σύνολο των διανοητικών ικανοτήτων, που συνδυάζουν διαίσθηση, αγχίνοια, πρόβλεψη, ευελιξία πνεύματος, άγρυπνη προσοχή, αίσθηση επικαιρότητας κοκ. Ο Οδυσσέας ονομαζόταν Πολυμήτις.
Όσο πιο ισχυρή είναι η νοημοσύνη τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα να επεξεργάζεται περισσότερα ειδικά προβλήματα. Οργανώνει τη χρησιμοποίηση των συνολικών γνώσεων σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Συνιστά τη στρατηγική τέχνη μάθησης της γνώσης, που συνδυάζει τα πλεονεκτήματα της ανάλυσης, της επιλογής και της σύνθεσης. Μια ικανότητα πνευματικής περιπλάνησης μέσα στο άγνωστο και αβέβαιο αναζητώντας το μέγιστο των βεβαιοτήτων για δράση.
Με αυτή την νοητική ικανότητα ο άνθρωπος αναπληρώνει όλες τις βιολογικές αδυναμίες του και πραγματώνει αυτό που είπε ο Σοφοκλής: «πολλά τα δεινά ουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει». Δεινός είναι αφενός αυτός που προκαλεί δέος και τρόμο, ο επικίνδυνος, αλλά και ο καταπληκτικά δυνατός, αξιοθαύμαστος, επιδέξιος που βρίσκει λύσεις. Ο πολυμήχανος και πολύτροπος. Έτσι έχει χαρακτηριστεί, ως homo sapiens, demens, faber, ludens, economicus κοκ.
Η δυνατότητα αυτή οφείλεται στην ανάπτυξη της λογικής του, αλλά δεν αρκεί για να αναγορευτεί ανθρώπινη αρετή. Απαιτείται και η βούληση, η παιδεία και προπαντός μια επίκτητη διάθεση για πράξη του καλού. Η προαίρεση! Κάθε αρετή συνιστά δύναμη για πράξη του αγαθού. Το καλό εν πνεύματι και εν αληθεία. Τότε αναδύεται η ανθρωπινότητα. Είναι λοιπόν απαραίτητες τόσο οι θετικές όσο και οι ανθρωπιστικές επιστήμες και οι τέχνες και προπαντός το παράδειγμα. Το ανθρώπινο γίγνεσθαι άγεται σε αρμονική ανάπτυξη με την ισόρροπη οργάνωση γνώσης με τα συναισθήματα και την ηθική στάση έναντι του κοινωνικού συνόλου δια βίου καλλιέργειας και αγωγής.
Η αρετή είναι ψυχική ισχύς να μη απατάται από τις υποκειμενικές συνήθειες, επιθυμίες, φόβους ή τα φαινόμενα. Αναπτύσσεται με τη διαρκή μάχη ενάντια στο λάθος και την πλάνη κατά του αισθητικώς απαράδεχτου και του γενικού κακού. Τρέφεται με την άσβηστη περιέργεια του άγνωστου, την πολύτροπη μάθηση και τη βίωση της αβεβαιότητας ως μόνιμης συνθήκης της ζωής μας. Συνιστά την ειδοποιό διαφορά που επιβεβαιώνει την υπεροχή του ανθρώπου στο βασίλειο των όντων.
Αυτό δηλαδή που είμαστε. Το αποτέλεσμα που καταφέραμε να γίνουμε και ήταν αδύνατο να γίνει χωρίς τους συνανθρώπους μας.
Αρετές είναι οι αξίες που πραγματώνονται. Η ανθρώπινη προσωπικότητα είναι η ισόρροπη και αρμονική βιωματική πλήρωση όλων των αξιών. Μια ισόρροπη και αρμονική βιωματική προσέγγιση σε όλες τις αξίες, να τις καθιστά ισότιμες, γι’ αυτό απαιτείται δια βίου άσκηση.
Η θέα των αξιών δε μοιάζει εκείνης σε καθρέφτη, αλλά σε επιφάνεια λίμνης. Όταν είναι καθαρή και γαλήνια, απεικονίζει πιστά το τοπίο, εάν όμως είναι ταραγμένη από επιρροές και προτιμήσεις δογματικές, προκαλείται δαλτωνισμός και παραμορφώσεις.
Η κοινωνία, το έθνος, η πολιτεία και η Πατρίδα θεωρούνται ως εάν ζωντανοί οργανισμοί και λαμβάνουν ουσιαστικό χαρακτήρα και ισχύ ύπαρξης, όταν τα άτομα-μέλη τους αυτοοργανώνονται σε αρμονικό σύνολο, άλλως καταρρέουν. «Η ανάγκη κρατεί πάντων». Τα προβλήματα είναι ανυπέρβλητα για τα μεμονωμένα άτομα. Η νοοτροπία κατοχύρωσης των απολαύσεών μας από το κράτος μόνον, εκτιμάται ως εσφαλμένη. Χωρίς τη δική μας δημιουργικότητα δεν διαμορφώνονται συνθήκες αυτονομίας.
Η ανάθεση του παραπάνω έργου σε απόλυτα εξειδικευμένους είναι μερικώς ορθή και μας βολεύει επιφανειακά. Τα μεγάλα, όμως, κοινωνικά προβλήματα είναι ευθύνη όλων μας. Γι’ αυτό απαιτείται η συμμετοχή μας, που προϋποθέτει εμπεριστατωμένη άποψη για τα καίρια θέματα, ώστε να συμβάλλουμε στην εκλογή των κατάλληλων για το χειρισμό τους. Απαιτείται μαζί με την εξειδικευμένη γνώση και η ολιστική νοημοσύνη ως αρετή, που θα μας καθιστά ικανά για συμμετοχή μέλη.
Η ανάπτυξη των γενικών ικανοτήτων του πνεύματος ευνοεί παράλληλα την ανάπτυξη των ιδιαίτερων ή ειδικών ικανοτήτων, παρόλο που είναι διαδεδομένη μια αντίθετη άποψη! Όσο πιο ισχυρή είναι η ολιστική νοημοσύνη, τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητα επεξεργασίας ειδικών θεμάτων.
Η παιδεία του μέλλοντος θα πρέπει να ευνοήσει τη φυσική ικανότητα του πνεύματος να επιλύει όλα τα ουσιαστικά προβλήματα με πλήρη χρήση της ουσιαστικής νοημοσύνης. Αυτό προϋποθέτει την ελεύθερη εξάσκηση της περιέργειας που πρέπει να είναι διαρκώς ενεργή.
Η δημιουργική νοημοσύνη συνιστά το αντίδοτο της ακηδίας και της αβελτηρίας, οι οποίες κυριαρχούν στις σύγχρονες μαζικού χαρακτήρα κοινωνίες μας!
Έτσι εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί πολύ καλύτερα η εξομάλυνση των αντινομιών που ανακύπτουν από την πρόοδο των άκρως εξειδικευμένων γνώσεων, που πολλές φορές θεωρούνται βολικές, αλλά δυστυχώς καταστρέφουν την ειδοποιό μας διαφορά, την ανθρωπινότητα!
( συνέχεια στο επόμενο)