ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΟ Β’ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΜΑΧΕΣ ΚΙΛΚΙΣ – ΛΑΧΑΝΑ, 19-21 ΙΟΥΝΙΟΥ 1913
Γράφει ο Κωνσταντίνος Χασόγιας, Θεολόγος του Ε.Κ.Π.Α.
Με τη λήξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, έληξε η πρώτη περίοδος των νικηφόρων βαλκανικών πόλεμων των τεσσάρων βαλκανικών χριστιανικών βασιλείων ήτοι Σερβίας, Βουλγαρίας, Μαυροβουνίου και Ελλάδος κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο ακόμα δεν είχαν καθοριστεί τα όρια των εδαφών που θα κέρδιζε η κάθε χώρα με αποτέλεσμα να είναι ακαθόριστη η οριοθέτηση των εδαφών για κάθε χώρα. Η Βουλγαρία επιθυμούσε τα εδάφη της Μακεδονίας έχοντας το όνειρο της «Μεγάλης Βουλγαρίας», από τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του 1878, η Σερβία την έξοδο στην Αδριατική θάλασσα και η Ελλάδα να απελευθερώσει τους Έλληνες της Μακεδονίας. Ήδη στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη από τον Ελληνικό Στρατό, υπό την διοίκηση του Διαδόχου Κωνσταντίνου, στρατοπέδευε μία μεραρχία του βουλγαρικού στρατού. Οι προκλήσεις των Βουλγάρων έναντι των ελληνικών δυνάμεων είχαν φανεί την 19η Φεβρουαρίου 1913 στη Νιγρίτα και την 11η Μαΐου 1913 στο Παγγαίο όταν επιχείρησαν αιφνιδιαστικά να καταλάβουν τα συγκεκριμένα υψώματα με απώτερο σκοπό την κατάληψη της Θεσσαλονίκης.
Την 11η/24η Μαΐου 1913 έφτασε στην Θεσσαλονίκη ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος και έπειτα από πέντε ημέρες ο Πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος. Κοινή αντίληψη και των δύο πολιτειακών ανδρών ήταν ότι δε θα αργούσε να ξεσπάσει μία νέα σύγκρουση. Για το λόγο αυτό την 19η Μαΐου/ 1η Ιουνίου 1913 υπογράφθηκε στη Θεσσαλονίκη μία μυστική ελληνο-σερβική αμυντική συνθήκη. Οι Βούλγαροι εποπτεύθηκαν την ελληνο-σερβική συμμαχία και θέλοντας να αιφνιδιάσουν επιτέθηκαν κατά Ελλήνων και Σέρβων την 17/30 Ιουνίου 1913. Σημειώνεται δε ότι ο Βουλγαρικός Στρατός ήταν ισχυρότερος έναντι Ελλήνων και Σέρβων αφού διέθετε 316 τάγματα, ενώ 199 τάγματα διέθετε η Σερβία και 73 τάγματα η Ελλάδα. Επικεφαλής των Βουλγαρικών δυνάμεων ήταν ο Στρατηγός Μιχαήλ Σαβώφ.
Αρχικά οι ελληνικές δυνάμεις εκκαθάρισαν τη Θεσσαλονίκη από το βουλγαρικό στρατό. Εν συνεχεία την 18η Ιουνίου 1913 έφτασε στη Θεσσαλονίκη ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος και ανέλαβε ως αρχιστράτηγος τη διεύθυνση των επιχειρήσεων του Ελληνικού Στρατού. Εξέδωσε επείγουσα διαταγή για να χτυπηθεί ο βουλγαρικός στρατός στην περιοχή Κιλκίς-Λαχανά. Οι Βούλγαροι οχυρώθηκαν στα υψώματα του Παλιόκαστρου και στην πόλη του Κιλκίς που κατείχαν από την 26η Οκτωβρίου 1912.
ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ
Την 19η Ιουνίου 1913 στον τομέα του Κιλκίς έφθασαν οι ελληνικές μεραρχίες ΙΙ, ΙΙΙ, IV, V καθώς και η Ταξιαρχία Ιππικού προκειμένου να επιτεθούν κατά της ΙΙΙης Βουλγαρικής Μεραρχίας. Το πρωί της 19ης Ιουνίου ξεκίνησε η ελληνική επίθεση κατά των βουλγαρικών δυνάμεων, υπό δύσκολες καιρικές συνθήκες καθώς η θερμοκρασία έφτανε τους 40 βαθμούς κελσίου. Οι ημέτερες δυνάμεις απελευθέρωσαν το χωριό Μάνδρες.
Την 20η Ιουνίου η προχώρηση των ελληνικών ταγμάτων ήταν δυσχερής λόγω της έντονης δράσης του βουλγαρικού πυροβολικού. Το Γενικό Στρατηγείο στις 17:00 εξέδωσε επείγουσα διαταγή για κοινή δράση και των τεσσάρων μεραρχιών. Ο Αρχιστράτηγος- Βασιλεύς Κωνσταντίνος τόνιζε προς τους άνδρες του την ανάγκη απελευθερώσεως του Κιλκίς υπογραμμίζοντας ότι: ««ΑΥΡΙΟ ΑΞΙΩ ΤΗΝ ΠΤΩΣΙΝ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ».» Η κίνηση αυτή πραγματοποιήθηκε μόνο από τη ΙΙα Μεραρχία του Στρατηγού Κωνσταντίνου Καλλάρη. Την 20η προς 21η Ιουνίου εκδηλώθηκε η νυχτερινή επίθεση της ΙΙας Μεραρχίας κατά των Βουλγάρων. Έγιναν φονικές μάχες σώμα με σώμα με τη χρήση της λόγχης. Στις 09:40 της 21ης Ιουνίου 1913 ο Καλλάρης ανέφερε στο Γενικό Στρατηγείο: «Αναγγέλω νίκην Κιλκίς. Εχθρός υποχωρεί εγκαταλείψας οχυρωμένας θέσεις ήδη εγκαταλείπει και πόλιν κατά τμήματα. Διέταξα καταδίωξιν. Πλευρική ραγδαία επίθεσις μεραρχίας μου εδικαίωσε προσδοκίας σας επενεγκούσα αποφασιστικήν έκβασιν αγώνος».
ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΟΥ ΛΑΧΑΝΑ
Στο μέτωπο του Λάχανα η Ιη ελληνική μεραρχία επιτέθηκε κατά των βουλγαρικών θέσεων στις 06:00. Την επιθετική επιχείρηση πραγματοποίησαν το 2ο και 4ο Ελληνικό Σύνταγμα. Προωθηθήκαν σε απόσταση 800 μέτρων από τις βουλγαρικές θέσεις όπου δέχθηκαν καταιγισμό εχθρικών πυρών και καθηλώθηκαν. Τον αγώνα των ελληνικών δυνάμεων ενίσχυσε το 5ο Σύνταγμα καθώς και τρεις ορειβατικές πυροβολαρχίες. Το 1ο Σύνταγμα Ευζώνων κατέλαβε το ύψωμα «Γερμανικό» και συνέχισε προς Ξυλόπολη. Το μεσημέρι της 21 Ιουνίου 1913 ο Ταγματάρχης Ιω. Βελισσαρίου με τους Εύζωνες του 9ου Τάγματος, επιτέθηκαν δια της λόγχης κατά των Βουλγάρων και εκπόρθησαν τις βουλγαρικές θέσεις. Ο ηρωικός Ταγματάρχης Βελισσαρίου μαζί με τους γενναίους άνδρες του, απελευθέρωσε το Λαχανά, όπως είχε συμβάλει στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων λίγους μήνες νωρίτερα (Φεβρουάριος 1913) όπου έλαβε το προσωνύμιο «Μαύρος Καβαλάρης».
Η νίκη αυτή του Ελληνικού Στρατού έκανε τον Έλληνα Πρωθυπουργό να απευθύνει ένα συγχαρητήριο τηλεγράφημα προς τον Αρχιστράτηγο – Βασιλέα Κωνσταντίνο.
Το τηλεγράφημα είχε ως εξής:
«Α.Μ. Βασιλέα,
Είμαι ευτυχής, υποβάλλων εις Υμετέραν Μεγαλειότητα συγχαρητήρια επί τω νέω θριάμβω του Στρατού Αυτής.
Αθήναι, 21.6.1913, μεσημβρία.
Πρωθυπουργός Βενιζέλος»
Ο Αρχιστράτηγος Βασιλεύς απήντησε στο τηλεγράφημα του πρωθυπουργού του ως εξής:
«Βενιζέλον Πρωθυπουργόν –Αθήνας,
Ευχαριστώ εγκαρδίως. Είμαι υπερήφανος, Διοικών τοιούτον Στρατόν εις τον οποίον η Πατρίς δύναται ήσυχος να εμπιστευθή τας τύχας της.
Μπάλτσα, 21.6.1913, ώρα 4 μετά μεσημβρίαν.
Κωνσταντίνος Β.»
Τα αποτελέσματα της μάχης του Κιλκίς-Λαχανά και γενικότερα του Β’ Βαλκανικού Πολέμου ήταν εξαιρετικά. Ολόκληρη η Μακεδονία ήταν ελεύθερη και ελληνική. Ο στρατιωτικός εκείνος άθλος οφείλονταν στην άρτια εκπαίδευση αλλά και τον ηρωισμό τόσο των αξιωματικών όσο και των οπλιτών του Ελληνικού Στρατού. Ο τότε Επιτελάρχης Συνταγματάρχης Βίκτωρ Δούσμανης τόνιζε ότι ο Έλληνας στρατιώτης αψήφησε το βουλγαρικό πυροβολικό και εφάρμοσε την τακτική «Εμπρός δια της λόγχης». Επτά διοικητές Συνταγμάτων και τρείς διοικητές ταγμάτων έπεσαν υπέρ πατρίδος στην τριήμερη αυτή μάχη. Αναδείχθηκε επιπλέον για άλλη μία φορά η χρηστή διοίκηση του Ελληνικού Στρατού υπό τον Αρχιστράτηγο και Ανώτατο Άρχοντα της Χώρας, Βασιλέα Κωνσταντίνο καθώς και η ικανότητα του Γενικού Επιτελείου αφού τα σχέδια του Ελληνικού στρατού, είχαν συνταχθεί με επιμέλεια από τον τότε Διευθυντή του Τμήματος Επιχειρήσεων, Ταγματάρχη Μηχανικού Ιωάννη Μεταξά. Οι νίκες στο πεδίο της μάχης έφεραν στη συνέχεια και τη νίκη στο διπλωματικό αγώνα της εποχής για την κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου.
Στις κρίσιμες ημέρες που βιώνουμε τα διδάγματα της ανδρείας των προγόνων μας της μάχης Κιλκίς-Λαχανά, δίνουν το παράδειγμα στη νέα γενιά των Ελλήνων ,ότι μόνο με εθνική ομοψυχία και με τη βοήθεια του Τριαδικού Θεού οι Έλληνες μπορούν να μεγαλουργήσουν, νικώντας υπέρτερους εχθρούς. Τότε εμεγαλύνθη η Ελλάδα, σήμερα οι απόγονοι εκείνων των ηρώων κρατούν άσβεστη τη μνήμη τους και τους ευγνωμονούν για τη θυσία τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
-Γ.Ε.Σ./Δ.Ι.Σ., «Ο Ελληνικός στρατός κατά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913, Τόμος Γ’ Επιχειρήσεις κατά των Βουλγάρων (Β’ Βαλκανικός Πόλεμος)», Αθήνα 1992
-Δούσμανη Βίκτωρ, Ο Συμμαχικός Πόλεμος κατά των Βουλγάρων, Αθήναι, 1927
- Μαρκεζίνη Β. Σπυρίδωνος. Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος, τόμος 3Ος, Αθήνα 1966.
- Παπαφλωράτος Ιωάννης, Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού, Τόμος 1ος, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα, 2014.