Η εξέλιξη της Υγειονομικής Περίθαλψης στην Ελλάδα – Πως φτάσαμε στον ΕΟΠΥΥ.

Η εξέλιξη της Υγειονομικής Περίθαλψης στην Ελλάδα – Πως φτάσαμε στον ΕΟΠΥΥ.

  Η Υγειονομική Περίθαλψη θεωρείται θεμελιώδες δικαίωμα στις σύγχρονες κοινωνίες. Παρά ταύτα, όμως, παρατηρούνται σημαντικές ανισότητες. Τα συστήματα υγείας μεροληπτούν εις βάρος των πλέον ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (άτομα με χαμηλά εισοδήματα, χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, άνεργοι κλπ), καθώς πλήττονται περισσότερο από την πλημμελή έως και αδιάφορη αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας τους. Η πρόληψη και η διατήρηση της υγείας των πολιτών, διαχρονικά, ήταν πάντοτε και εξακολουθεί να είναι ένα από τα μεγαλύτερα και δύσκολα πονήματα μιας χώρας και ιδιαίτερα της Ελλάδας. Αυτό διότι οι συνθήκες (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, γαιοστρατηγικές, περιβαλλοντικές, κλπ), ειδικά στη χώρα μας, συνεχώς αλλάζουν.

  Οι αιτιολογικοί παράγοντες της υγείας εξαρτώνται από πολιτισμικούς, κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς ή γενετικούς παράγοντες, καθώς και από τον τρόπο οργάνωσης του συστήματος υγείας (Γούλα Α., 2014:181). Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, στο σύστημα υγείας, αποδίδεται το 10-15% της συνεισφοράς στην κατάσταση της υγείας (απόθεμα υγείας) ενός πληθυσμού, ενώ το υπόλοιπο 85-90% καθορίζεται από εξωγενείς παράγοντες, όπως το φυσικό περιβάλλον, το εισόδημα, το επίπεδο εκπαίδευσης και από γενετικούς παράγοντες (Λιαρόπουλος Λ., 2007:65).

  Στο άρθρο αυτό, θα κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή της εξέλιξης της Υγειονομικής Περίθαλψης στην Ελλάδα. Όπως αυτή έχει διαμορφωθεί στις μέρες μας, αν και διαπιστώνονται πολλά προβλήματα στο χώρο της Υγείας, έχει δυνατότητες και περιθώρια ακόμα καλύτερης βελτίωσής της. Κατά την εκτίμηση πολλών ειδικών είναι η καλύτερη εξέλιξη του συστήματος Υγειονομικής Περίθαλψης στην Ελλάδα, καθώς έχουν τεθεί σωστές βάσεις. Κατά τη δική μου εκτίμηση δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα από ένα σύστημα Υγειονομικής Περίθαλψης άλλων αναπτυγμένων χωρών.

  Ο λόγος για τον «μνημονιακό» ΕΟΠΥΥ (Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας), για τον οποίο θα προσπαθήσουμε να διακρίνουμε, σύντομα και ουσιαστικά, κατά πόσο κρίνεται αποτελεσματικός να θεραπεύσει τα «νοσήματα»^[3] του προκατόχου του «Εθνικού Συστήματος Υγείας – ΕΣΥ», τα οποία μας ταλαιπώρησαν πολλά χρόνια, μιας και οι νομοθετικές προσπάθειες που επιχειρήθηκαν στο παρελθόν δεν πέτυχαν να τα επιλύσουν, σε πολύ μεγάλο βαθμό.

  Ιστορική Αναδρομή. Στην Ελλάδα μετά την Εθνική Ανεξαρτησία η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) ασκούνταν αρχικά από τους επαρχιακούς γιατρούς. Γίνεται μια προσπάθεια να καλυφθούν οι ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης, κυρίως του αγροτικού πληθυσμού της χώρας.

  Στα αστικά κέντρα η κατάσταση ήταν λίγο καλύτερη. Τα καινούργια για την εποχή νοσοκομεία ικανοποιούσαν σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες ΠΦΥ του αστικού πληθυσμού. Να σημειωθεί ότι τα Μοναστήρια, την εποχή εκείνη και μέχρι τη δεκαετία του 1970, είχαν παίξει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή, με τη βοήθεια βέβαια λίγων γιατρών και πρακτικών που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους, πολλές φορές χωρίς καμία αμοιβή.

  Την περίοδο από το 1950 και για 25 χρόνια η ανάπτυξη στον τομέα της Υγειονομικής Περίθαλψης στην Ελλάδα είναι υποτονική και ελάχιστη, καθώς το Ελληνικό κράτος δείχνει ανήμπορο, όντας οικονομικά αδύναμο, να ακολουθήσει την αναγκαία πολιτική στον χώρο της υγείας⁷.

  Τα μεταπολεμικά χρόνια από το 1953 έως το 1981 αποτελούν μία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστορική περίοδος. Στον τομέα της υγείας εμφανίζονται σημαντικά προβλήματα τόσο ως προς το επίπεδο υγείας του πληθυσμού όσο και ως προς τις υλικοτεχνικές υποδομές και το ειδικευμένο υγειονομικό προσωπικό. Ασθένειες όπως η φυματίωση και η λέπρα είχαν σημαντική επίπτωση στον πληθυσμό⁸. Το κράτος περιοριζόταν σε μια στοιχειώδη κάλυψη βασικών αναγκών και σε επιλεκτικές παρεμβάσεις πυροσβεστικού χαρακτήρα. Οι φτωχές υποδομές, ο παλαιός ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός, η ελλιπής στελέχωση, η ανεπαρκής οργάνωση και λειτουργία, ο κατακερματισμός και επικαλύψεις, οι τεράστιες περιφερειακές ανισότητες και η ανεπαρκής χρηματοδότηση ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά του τότε υγειονομικού τομέα. Το κύριο βάρος της υγειονομικής φροντίδας επωμίζονταν τα ασφαλιστικά ταμεία αλλά και διάφοροι μη κερδοσκοπικοί και φιλανθρωπικοί οργανισμοί, όπως ο Ερυθρός Σταυρός.

  Στα τέλη της δεκαετίας του 70 αρχίζει να καλλιεργείται η ιδέα για μια ριζική παρέμβαση στον υγειονομικό τομέα η οποία θα έρθει με την ψήφιση του νόμου 1397/1983 «Εθνικό Σύστημα Υγείας» (ΕΣΥ)⁴. Ήταν η πρώτη προσπάθεια δόμησης ενός συστήματος υγειονομικής περίθαλψης στην Ελλάδα.

  Από τότε ακολούθησαν αρκετές νομοθετικές παρεμβάσεις στο χώρο της υγείας, οι οποίες πολλές φορές η μια αναιρούσε την άλλη, όταν συνήθως μεταβαλλόντουσαν οι κυβερνήσεις.

  Για την κάλυψη της ιατροφαρμακευτικής φροντίδας των πολιτών, πριν δημιουργηθεί ο ΕΟΠΥΥ, ο κάθε εργαζόμενος ασφαλίζονταν σε ένα από τα ταμεία ασφάλισης ανάλογα με τον κλάδο της εργασίας του (ΙΚΑ, ΤΕΒΕ, ΤΙΔΚΥ, ΟΓΑ, κτλ). Έτσι, υπήρχε το φαινόμενο της ανομοιογένειας των προϋποθέσεων και των κανόνων υγειονομικής ασφάλισης του κάθε εργαζόμενου, ανάλογα με το ταμείο στο οποίο ήταν ασφαλισμένος, αφού το κάθε ταμείο είχε τους δικούς του κανόνες, χωρίς πολλές φορές να υπάρχει διασύνδεση με τα νοσοκομεία. Το κάθε ταμείο είχε δικούς του γιατρούς που εξέταζαν, συνταγογραφούσαν και παρέπεμπαν για περαιτέρω εξετάσεις τους ασθενείς ασφαλισμένους του. Αυτό το φαινόμενο, με τα χρόνια, επέφερε μεγάλη ταλαιπωρία ιδιαίτερα στους ασφαλισμένους του ΙΚΑ (που είχε τον κύριο όγκο), λάθη, καθυστερήσεις και πολλές αδικίες στους ασφαλισμένους.

  Ο Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ)⁹ είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και αποτελεί σημαντική εξέλιξη των υπηρεσιών υγείας στην Ελλάδα. Σχεδόν όλα τα ασφαλιστικά ταμεία του Συστήματος Υγειονομικής Περίθαλψης της Ελλάδας (ΙΚΑ, ΟΠΑΔ, ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΝΑΤ, ΕΤΑΑ, κτλ) ενσωματώθηκαν σε αυτόν. Ο οργανισμός συστάθηκε με τον νόμο 3918/2011 και ξεκίνησε τη λειτουργία του από την 1^η Ιανουαρίου 2012, αρχικά υπό την εποπτεία των Υπουργείων Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης με σκοπό την παροχή υπηρεσιών υγείας από έναν ενιαίο εθνικό φορέα. Στην συνέχεια, τέθηκε αποκλειστικά υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας.

  Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στο ρόλο που έπαιξε η τότε (2010) τριμερής επιτροπή (γνωστή ως «Τρόικα») της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελούνταν από εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Επιβλήθηκε στη Χώρα μας το 2010 από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με σκοπό την επιτήρηση και την αξιολόγηση των μέτρων λιτότητας, καθώς και την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων που υιοθετήθηκαν, για την εξυγίανση των δημοσιονομικών της Ελλάδας. Θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι παρά τις δύσκολες ημέρες που περάσαμε όλοι μας την περίοδο εκείνη (2009 έως 2016), σήμερα μπορούμε να είμαστε αν όχι ευγνώμονες, τουλάχιστον συγκαταβατικοί ότι τέθηκαν υγιείς βάσεις στην οργάνωση και στην κεντρική διαχείριση όχι μόνο του χώρου της Υγείας, αλλά και ολόκληρης της Ελληνικής Οικονομοτεχνικής και Κοινωνικής υποδομής.

  Αξιολογώντας σύντομα και ουσιαστικά το ρόλο του ΕΟΠΥΥ: Λαμβάνοντας υπόψη την μέχρι τώρα οργάνωση και λειτουργία του ΕΟΠΥΥ, συνάγεται ότι έχει συμβάλλει καθοριστικά στην επίτευξη τριών κύριων στρατηγικών στόχων, για ένα αποτελεσματικό σύστημα υγείας, ιδίως από πλευράς Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) (Arah et al, 2003):

• Προσβασιμότητα των υπηρεσιών. Η έννοια της προσβασιμότητας έγκειται στην δυνατότητα των χρηστών των υπηρεσιών να φθάνουν σε αυτές εύκολα, σύντομα και με οικονομικά σύμφορο τρόπο (Παπακωστίδη & Τσουκαλάς, 2012). Ο ΕΟΠΥΥ προσφέρει την δυνατότητα αυτή μέσα από το ευρύ δίκτυο των συμβεβλημένων παρόχων του.
• Συνέχεια της φροντίδας. Η απουσία κατακερματισμού κατά την παροχή των υπηρεσιών ΠΦΥ ελαχιστοποιεί τις άσκοπες μετακινήσεις των ασθενών και ενισχύει την ποιότητα των υπηρεσιών (Παπακωστίδη & Τσουκαλάς, 2012). Ο ΕΟΠΥΥ, μέσα από το ευρύ δίκτυο των συμβεβλημένων παρόχων του, διευκολύνει την επίτευξη του εν λόγω στόχου και αναμένεται να συνεισφέρει ακόμη περισσότερα, κατόπιν της δραστηριοποίησης των συμβεβλημένων οικογενειακών ιατρών.
• Ασθενοκεντρικός σχεδιασμός των υπηρεσιών. Με τη ασθενοκεντρική προσέγγιση, οι υπηρεσίες σχεδιάζονται με γνώμονα τις ανάγκες των ασθενών, δίνοντας έμφαση στον σεβασμό της προσωπικότητας και επιδεικνύοντας ειδική μέριμνα για τις ευάλωτες και ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (Παπακωστίδη & Τσουκαλάς, 2012). Ο ΕΟΠΥΥ, μέσω της υλοποίησης προηγμένων εφαρμογών, αναβαθμίζει τον ρόλο του ασθενούς και διευκολύνει τις μετακινήσεις του στο σύστημα υγείας.

  Τέλος, να αναφέρουμε ότι με το ΦΕΚ 2456/Β/2011 εγκρίθηκε ο «Ενιαίος Κανονισμός Παροχών Υγείας (ΕΚΠΥ) του Εθνικού Οργανισμού Παροχών Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ)», όπως αυτός τροποποιήθηκε με το ΦΕΚ 2315/Β/2018 και το ΦΕΚ 4898/Β/2018 και ισχύει μέχρι σήμερα. Για το θέμα αυτό θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο μας.

Καλή Υγεία σε όλους μας…

 

Βιβλιογραφία

[1] Οικονόμου Χ. (2012), «Το θεσμικό πλαίσιο παροχών ασθενείας στην Ελλάδα, Ο ρόλος και η λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας», Αθήνα

[2] Economou C. (2012), «The performance of the Greek Healthcare System and the Economic Adjustment Programme: “Economic Crisis” versus “System-Specific Deficits” Driven Reform», Social Theory 

[3] Νταουντάκη Ν., (1998), «Ασθενεί το σύστημα υγείας», Τα Νέα, 12/11/1998.

[4] Νόμος 1397/1983. (ΦΕΚ 143Α) «Εθνικό Σύστημα Υγείας».

[5] http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=548173

[6] https://el.wikipedia.org/wiki/Εθνικός_Οργανισμός_Παροχής_Υπηρεσιών_Υγείας.

[7] Μάμας Θ. και Σαρρής Μ. και Σούλης Σωτήρης, (1997) «Συστήματα Υγείας και Ελληνική Πραγματικότητα,».

[8] Οικονόμου Χ, Πολιτικές Υγείας στην Ελλάδα και στις Ευρωπαϊκές Κοινωνίες, εκδόσεις Διόνικος, Αθήνα 2004.

[9] Νόμος 3918/2011. (ΦΕΚ 31Α) «Διαρθρωτικές αλλαγές στο σύστημα υγείας και άλλες διατάξεις», Κεφάλαιο Β’, Σύσταση «Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ)».

[10] Αγγούρης, Γ. (2018). «Υπηρεσίες διαλειτουργικότητας στα πλαίσια του e-dapy». Σύγχρονες Υπηρεσίες Υγείας με επίκεντρο τον ασθενή: Καλές πρακτικές πληροφορικής & διαλειτουργικότητας. Health IT Conference.

[11] Παπακωστίδη, Α. & Τσουκαλάς, Ν. (2012). «Η ποιότητα στις υπηρεσίες υγείας και η αξιολόγησή της». Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής. 29(4):480-488.

[12] Πετρέλης, Μ. & Δομάγερ, Φ.Ρ. (2016). «Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στην Ελλάδα και τη Δυτική Ευρώπη στα χρόνια της οικονομικής κρίσης». Το Βήμα του Ασκληπιού. 15(4):365-379.

[13] Γούλα Α. (2014). Οργανωσιακή Κουλτούρα Υπηρεσιών Υγείας, Εκδόσεις Παπαζήση Α.Ε.Β.Ε., Αθήνα 2014.

ΦΕΚ Β’/4898/01.11.2018

ΦΕΚ Β’/2315/19.06.2018

Νόμος 4486/2017

Νόμος 4238/2014

ΦΕΚ Β’/2320/17.09.2013

ΦΕΚ Β’/1233/11.04.2012

ΦΕΚ Β’/2456/03.11.2011

Νόμος 3892/2010

https://el.wikipedia.org/wiki/Εθνικός_Οργανισμός_Παροχής_Υπηρεσιών_Υγείας